Koolzaad ( Brassica napus ) is een plant uit de kruisbloemenfamilie ( Brassicaceae ).

Het is een gewas dat met name in de provincie Groningen enkele decennia geleden veel geteeld werd. In Nederland wordt overwegend winterkoolzaad verbouwd. Winterkoolzaad wordt gezaaid van half augustus tot begin september en geoogst van begin juli tot en met de derde week van juli. Zomerkoolzaad wordt van maart tot 10 april gezaaid en geoogst van half augustus tot eind augustus. Zomerkoolzaad heeft een kort groeiseizoen en brengt daardoor minder op.

Uit het zaad wordt koolzaadolie getrokken die vele toepassingen heeft.

In de maanden april en mei zijn de helgele velden van verre zichtbaar en trekken veel dagjestoeristen.

In 2003 besloeg het areaal in de provincie Groningen zo’n 600 ha. In 2004 is dit gegroeid naar 1200 hectare. Het gewas lijkt dus met een terugkeer bezig. Dit heeft voornamelijk te maken met een groeiende interesse in koolzaad als biobrandstof (PPO).

In vroeger dagen verbouwden boeren in Groningen en de Flevopolder vele duizenden hectares. In de Flevopolder was het zeer geschikt om de bodem bewerkbaar te maken voor verdere landbouw na de inpoldering. In het midden van de twintigste eeuw werd maar liefst 30.000 hectare bebouwd.

Toen petroleum de prijs deed dalen liep de verbouw terug tot 6000 hectare omstreeks 1985.

Verreweg het merendeel van de velden ligt in het Oldambt (Oost-Groningen) met enkele percelen in Noord-Groningen.

Een hectare winterkoolzaad brengt ongeveer 4500 kilo zaad op en zomerkoolzaad een derde minder. Het koolzaad bevat 40 tot 45% olie. Momenteel (2004) ontvangt een boer 23 eurocent per kilo. Zes jaar geleden ontving hij hetzelfde bedrag, maar dan in Nederlandse centen. Hierdoor brengt koolzaad minder op dan gewone tarwe.

Van koolzaadolie kan ook biodiesel gemaakt worden. Daarnaast kan het ook in pure vorm of vermengd met dieselolie in (aangepaste) dieselmotoren gebruikt worden.

‘Canola’ is een genetisch gemanipuleerde variant van koolzaad. Deze vorm mag in Europa niet verbouwd worden maar de olie wordt wel uit Amerika ingevoerd. (Canola = CANadian Oil Low Acid.)